WyjÄtkowo silna pozycja króla i arystokracji umożliwiaÅa sprawowanie mecenatu nad sztukÄ meblarstwa. Francuscy stolarze byli artystami, przy czym nazywano ich "ebenistami", czyli pracujÄcymi w hebanie. Nazwa ebenista pojawiÅa wówczas, gdy projektanci i wytwórcy mebli stali siÄ sÅawni i zapanowaÅa moda na meble zdobione hebanem. EbeniÅci to inaczej pierwsi stolarze-artyÅci, sowicie opÅacani przez arystokratycznych zleceniodawców.
Z ciekawostek jÄzyka francuskiego na uwagÄ zasÅuguje nazwa bureau-plat, co dosÅownie oznacza „pÅaski blat”, „pÅaski stóÅ”. SkÄd taka nazwa na biurko? Dawniej biurko to byÅ wÅaÅnie duży pÅaski stóÅ, na którym można byÅo wygodnie rozÅożyÄ ksiÄżki i listy. KsiÄżek nie chowano do wewnÄtrz, do szuflad – wszyscy mieli widzieÄ, co jest studiowane, czytane bÄdź tÅumaczone. Na ksiÄżki potrzebna byÅa duża przestrzeÅ. Z tego wÅaÅnie wzglÄdu "bureau-plat" a nie po prostu "bureau". Ot, czysta etymologia, czyli nauka o pochodzeniu wyrazów, w tym wypadku nazw stylowych francuskich mebli! Na marginesie warto napomknÄÄ, iż meble prowansalskie to swoista odmiana mebli francuskich o kolorze zÅamanej szaroÅciÄ bieli.
Kolejna ciekawostka – sÅowo, które z jÄzyka francuskiego na staÅe zadomowiÅo siÄ w sÅowniku jÄzyka polskiego – berżera, od francuskiego sÅowa bergère, oznaczajÄcego wygodny fotel. Ale zaraz ... zaraz ... w jÄzyku francuskim ww. wyraz bergère oznacza dosÅownie pasterkÄ, tzn. dziewczynÄ pasÄcÄ owce. Co zatem pasterka ma wspólnego z fotelem? Berżera – stylowy fotel francuski – miaÅa na siedzeniu dużÄ, wygodnÄ poduchÄ, a zaokrÄglone porÄcze przechodziÅy w oparcie i byÅy kojarzone z wiejskÄ swobodÄ, wygodÄ i stÄd wÅaÅnie skojarzenie z pasterkÄ – wiejskÄ dziewczynÄ swobodnie pasÄcÄ owce.
Inny przykÅad kalki jÄzykowej, tzn. sÅowa, które na staÅe weszÅo do jÄzyka polskiego to bankietka. Z jÄzyka francuskiego nazwa banquette dosÅownie oznacza maÅÄ ÅawkÄ. To niska Åawka bez oparcia, doÅÄ niewygodna, stawiana zwykle pod oknem, przy Åcianie.
Nazwa kanapa, czyli sofa (kolejny wypoczynkowy mebel tapicerowany), jest nastÄpnym zapożyczeniem z jÄzyka francuskiego – pochodzi od sÅowa canape. Podwójne krzesÅa byÅy poprzednikami dzisiejszej kanapy.
Ciekawym sÅowem jest cache-pot, czyli pojemnik sÅużÄcy jako ozdobna osÅona doniczki, co w dosÅownym tÅumaczeniu z francuskiego na jÄzyk polski przybiera brzmienie „schowana doniczka”.
SÅowo, które brzmi prawie tak samo w tych dwóch jÄzykach to tabouret, czyli niski prostokÄtny, zdobiony stoÅek – taboret. StoÅek daÅ poczÄtek krzesÅu, gdyż wÅaÅnie z prostego stoÅka z oparciem narodziÅo siÄ eleganckie krzesÅo!
Krótka historia krzesÅa
W domach uboższych rodzin meble do siedzenia przyjmowaÅy formÄ twardego stoÅka lub Åawy. Natomiast wygodniejsze krzesÅa francuskie z koÅca XVI wieku miaÅy już masywne oparcie i miÄkkie, pufiaste siedzisko, przypominajÄce stoÅek o konstrukcji koÅkowej. I rzeczywiÅcie – krzesÅo wyksztaÅciÅo siÄ z takiego wÅaÅnie stoÅka – tylne nogi stoÅka zostaÅy wydÅużone do góry i utworzyÅy oparcie. Z kolei przednie nogi stoÅka zostaÅy poddane przedÅużeniu do góry z utworzeniem porÄczy. Tym sposobem powstaÅ mebel o ksztaÅcie, który nie zmieniÅ siÄ przez nastÄpnych 500 lat!
Istnieje wiele różnych odmian krzeseÅ: krzesÅo z masywnÄ ramÄ, krzesÅo z szafkÄ pod siedziskiem, krzesÅa toczone, czy wreszcie "podwójne krzesÅa", które byÅy poprzednikami dzisiejszej kanapy. Wyobraźcie sobie, jak cudownie byÅo usiÄÅÄ w takim krzeÅle, porzucajÄc twardÄ ÅawÄ lub stoÅek!
Mini-sÅowniczek francusko-polski terminów meblarskich
jÄzyk francuski |
jÄzyk polski |
meubles français |
meble francuskie |
chaises françaises | krzesÅa francuskie |
bureau-plat |
biurko, pulpit, sekretarzyk |
bergère |
berżera (duży, wygodny fotel francuski) |
banquette |
bankietka (maÅa Åawka) |
canape |
kanapa, sofa |
(un) tabouret |
taboret, stoÅek |
(un) pouf |
puf |
(une) chaise de jardin |
krzesÅo ogrodowe |
(un) fauteuil |
fotel |
(une) table |
stóÅ |
Varsovie |
Warszawa |
Paris |
Paryż |